Als Hansje Brinker een Nederlandse uitvinding zou zijn geweest, dan was hij tegenwoordig vingers te kort gekomen om het water tegen te houden dat de dijken belaagt. Het komt van alle kanten: er valt meer regen, de zeespiegel stijgt, het sijpelt uit de grond omhoog. De dijk verandert dus ook: dat is geen log, onbeweeglijk, onveranderlijk grondlichaam meer. De dijk wordt hoger, lager, breder, steiler, flauwer, en ook intelligenter. Hij wordt gecombineerd met huizen, parkeergarages en duinen. Hij wordt zelfs van heel ander materiaal gemaakt, zoals beton en misschien zelfs van textiel.
Dijken zijn net mensen, weet dijkliefhebber Marije Tilstra, ,,ze hebben allemaal een eigen karakter en een eigen verhaal.” Tilstra is landschapsarchitect bij ingenieursbureau Royal Haskoning. Samen met landschapsontwerpers Maaike Bos en Michaël van Buuren trekt ze in haar vrije tijd er regelmatig op uit op zoek naar dijkverhalen. ,,We gaan er kijken en met mensen praten over wat de dijk voor hen betekent, wat ze er hebben meegemaakt.”
Het ‘karakter’ van een dijk wordt deels bepaald door de vormgeving. ,,Aan de ligging en de vorm kun je het verhaal van het landschap aflezen. Dijken zijn cultureel erfgoed van de eerste orde, waar ook emoties, verhalen, herinneringen aan vast zitten.”
Op de ene plek gaan die verhalen over overstroming en ellende, op de andere juist over alle goeds dat een overstroming kan brengen. ,,Op de IJsseldijk bijvoorbeeld vertelde een man dat ze het hoge water graag zagen komen: dan vluchtte het wild naar hogere gronden en was het makkelijk te vangen. ‘Bij hoogwater geen honger’, zeiden de boeren.”
De verhouding tussen de Nederlanders en hun dijken is veranderd, merkt zij. ,,Onze voorouders wisten heel goed dat hun leven van de dijk afhing. Nu dreigt de dijk onderdeel te worden van een technisch veiligheidsverhaal dat vanachter het bureau met computers wordt berekend. Om de dijk te beleven heb je een verhaal erbij nodig.”
En haar eigen favoriete dijk? Die uit haar eigen jeugd natuurlijk, bij het Friese dorp aan het IJsselmeer waar ze is opgegroeid. ,,Ik beschouw die dijk nog steeds als een oude vriend.”
Tracy Metz