Zoet en zout, met daartussen in vele gradaties zilt: dat is het leven in een delta. Of beter gezegd, dat zou het moeten zijn. Maar Nederland lijkt steeds minder op een delta. Uit veiligheidsoverwegingen hebben we de kust dichtgemetseld en van de uitwisseling tussen zoet en zout is weinig over.
We leken de boel onder de knie te hebben – maar nu verandert het klimaat. Het zout rukt op. De stijgende zee drukt zwaarder tegen de dalende kust, het zoute water perst zich onder de duinen door het land binnen en maakt het grondwater zouter. Bij droog weer steekt de ‘zouttong’ – het water kent zo zijn eigen poëzie – steeds verder het land in. Het overgrote deel van ons zoete water gebruiken we om het zout uit de landbouwgronden te spoelen en uit de waterwegen te drukken. Wel 80 procent van het Rijnwater stroomt ongebruikt door de Nieuwe Waterweg bij Rotterdam de zee in, om het zoute zeewater buiten de deur te houden. Voor het kweken van een kilo tulpenbollen is normaal gesproken 260 liter water nodig, maar in droge zomers kan dat 3600 liter zijn, zóveel meer rivierwater is er nodig.
We moeten dus anders, minder verkwistend, omgaan met het zoete water. Dat is een vreemd idee voor Nederland, want we dachten altijd dat we er teveel van hadden – zie de overstromingen van de rivieren in 1993 en 1995. Beide zijn waar: we hebben vaak teveel zoet water maar soms ook te weinig. De regen komt met bakken uit de lucht vallen, veel te veel tegelijk, en de rivieren zijn soms overvol, zoals in januari van dit jaar toen langs de kades van Nijmegen en Deventer in het water verdwenen. Maar één winter later, nu in december, liggen de grote schepen vast op de bodem van de Waal, gevangen in een gebarsten Sahel-achtige moddermozaiëk.
In toenemende mate gaat het niet alleen om zoet en zout, maar ook om nat en droog. Wie had dat kunnen denken, dat de natste uithoek van Europa zich niet alleen zou moeten inspannen om zoals vanouds het water buiten te houden, maar ook om het binnen te houden.
Tracy Metz